Johan Geisel jest autorem „pieniądza bezodsetkowego”. Nazywany także koszmarem dla kapitalistów, argumentował, że jedynie nacjonalizacja zasobów i porzucenie pieniądza jako narzędzia wzbogacania się zapobiegną kryzysowi.
Johan Silvi Geisel to niemiecki naukowiec i reformator, autor teorii „wolnej gospodarki”. Lata życia 1862-1930.
Johan urodził się jako syn Ernesta Geisela i Jeannette Talbot. Wszystko, co wiadomo o dzieciństwie Johana, to to, że był siódmym z dziewięciorga dzieci. W 1887 przeniósł się do Argentyny, gdzie sprawdził się jako odnoszący sukcesy kupiec. Interesuje się badaniem problemów obiegu pieniężnego, kryzys, który najdotkliwiej odczuł w Argentynie, tylko wzmacnia jego zainteresowanie ekonomią i finansami. Już w 1981 roku ukazała się jego pierwsza praca „Reforma biznesu monetarnego jako droga do państwa opiekuńczego”. Opublikował w nim podstawowe idee dotyczące pieniędzy.
Główne idee Johana Geisela
Johan uważał, że ziemia powinna należeć do wszystkich w równym stopniu. I wszelkie cechy ludzi - płeć, rasa, klasa, religia, a także zdolności - nie powinny na to wpływać.
Uważał też, że należy nacjonalizować ziemię i znieść odsetki od udzielanych pożyczek. Umożliwiłoby to wyrównanie tempa przepływu pieniędzy, co uchroniłoby gospodarkę przed kryzysem i uczyniłoby ją bardziej odporną. Oznacza to, że główną ideą Johana było uczynienie z pieniędzy instrumentu wymiany, a nie instrumentu wzbogacania, gromadzenia i oszczędzania. Jednocześnie proponował warianty modelu ekonomicznego, w którym za wykorzystanie środków ich właściciele płacą procent na rzecz państwa. Pozwoliłoby to uniknąć gromadzenia środków w tych samych rękach i zachęciłoby ludzi do bardziej efektywnego wykorzystywania pieniędzy.
Eksperymentuj w praktyce
Teorie Geisela zostały wykorzystane w eksperymencie w Austrii. Wybrano miasto liczące 3000 mieszkańców. Eksperyment przeprowadzono w 1932 roku. Wynik był naprawdę przyzwoity. Udało im się zwiększyć inwestycje w usługi publiczne, zbudować most i znacząco poprawić infrastrukturę miasta. A kiedy cała Europa desperacko zmagała się z bezrobociem, w Wörgl spadło ono naturalnie o 25%. Takie osiągnięcia przyciągnęły uwagę i ponad 300 społeczności austriackich zainteresowało się modelem ekonomicznym Gesella. Jednak Narodowy Bank Austrii uznał to za zagrożenie i zakazał drukowania lokalnych banknotów. Żadna inna społeczność nie była w stanie powtórzyć eksperymentu, mimo że zakaz dotyczył jedynie emisji pieniędzy, a nie zasad systemu.
Dziś zasady Geisel są aktywnie wykorzystywane przez innych ekonomistów. Tak więc laureat Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii Jan Tinbergen wielokrotnie pisał, że system Geisel zasługuje na uwagę i dyskusję, a ekonomista John Keynes wskazywał, że aktywnie wykorzystywał tezy teorii monetarnej Geisela podczas pracy nad Ogólną teorią zatrudnienia, procentu i pieniądza.
Krytyka zasad Geisel
Wielu ekonomistów znalazło błędy w pomysłach Geisela. Najważniejszym z nich jest to, że zastosowanie zasad Geisela doprowadziłoby do szybkiej deprecjacji podaży pieniądza i późniejszej inflacji. Podkreślając jednocześnie, że w krótkim okresie jej zasady naprawdę pozwalają na znaczne zwiększenie szybkości obiegu pieniądza. A jak wiadomo, w okresie stagnacji i kryzysu zarówno ludzie, jak i przedsiębiorstwa starają się samodzielnie ograniczać wydatki i oszczędzać kapitał.
Oznacza to, że krótkoterminowy eksperyment był skuteczny tylko dlatego, że został przerwany siłą. A doświadczenie jednego miasta to za mało, by mówić o wysokiej skuteczności tej koncepcji. Ponadto eksperymentu nie można uznać za niezależny, ponieważ nie wzięto pod uwagę wielu czynników, a inne parametry mogły mieć wpływ na wzrost gospodarczy. Ponadto krytycy zwracają uwagę, że w czasie kryzysu zaobserwowano pozytywny wynik, a badania nie były prowadzone w warunkach stabilności lub wzrostu gospodarczego.
W każdym razie niektóre idee Geisela są nadal używane, chociaż w czystej postaci ich koncepcja jest sprzeczna z zasadami kapitalizmu, ale może dać rezultaty, jeśli zostanie odpowiednio zastosowana w kryzysie.
