Zero Mostel to znakomity amerykański aktor, zdobywca nagród teatralnych Tony, Obie i Drama Desk. Największą popularność zdobył jako wykonawca ról komediowych. W szczególności zagrał nieszczęsnego producenta Maxa Białystok w Producentach Mela Brooksa i Tewiego Mleczarza w broadwayowskiej produkcji Skrzypek na dachu.
Dzieciństwo i młodość
Zero Mostel (prawdziwe nazwisko - Samuel Joel Mostel) urodził się w lutym 1915 roku w Nowym Jorku w rodzinie żydowskiej. Zarówno ojciec (nazywał się Israel Mostel), jak i matka (nazywa się Tsina Drukhs) przyszłego aktora byli imigrantami z Europy Wschodniej.
Rodzina Mostelów miała ośmioro dzieci, a Samuel był siódmym najstarszym. Mały Samuel, sądząc po wspomnieniach krewnych, był pogodnym dzieckiem z rozwiniętym poczuciem humoru. Chłopiec od najmłodszych lat wyróżniał się niezwykłymi zdolnościami intelektualnymi, a jego ojciec miał nadzieję, że gdy dorośnie, zostanie rabinem. Mostel postanowił jednak wybrać inną dziedzinę działalności – art.
Początkowo zajmował się malarstwem i grafiką w The Educational Alliance, a następnie kontynuował edukację o tym samym profilu w City College (Nowy Jork). Ukończył ją z tytułem licencjata w 1935 roku. Aby dalej uprawiać sztukę, złożył wniosek do sądu. Oprócz tego udało mu się zostać stypendystą PWAP.
Życie Mostela na przełomie lat trzydziestych i czterdziestych
W 1939 roku Samuel Mostel poślubił pewną Clarę Swerd i zaczęli mieszkać razem w słynnej nowojorskiej dzielnicy Brooklyn. Wkrótce jednak związek małżeński się rozpadł: Klara nie chciała znosić częstej nieobecności męża i niskiego, jak na jej standardy, poziomu jego dochodów. Rozstali się faktycznie w 1941 roku, a ostatecznie ich postępowanie rozwodowe zakończyło się w 1944 roku.
Mostel jako stypendysta PWAP musiał prowadzić wykłady z historii sztuki w galeriach w Nowym Jorku. W przeciwieństwie do innych wykładowców, Samuel Mostel dużo i z talentem żartował, a popularność zyskał dzięki swojemu humorowi. Wkrótce Zero Mostel zaczął być zapraszany za pieniądze na różne imprezy, aby zabawiać publiczność.
W 1941 roku przedstawiciele klubu nocnego Manhattan Cafe Society zaproponowali Mostelowi pracę dla nich jako komik. W ciągu kilku miesięcy jego występy stały się główną „cechą” tej instytucji. W 1942 r. tygodniowe zarobki Mostela wzrosły z 40 do 450 dolarów. Następnie zagrał w dwóch projektach na Broadwayu i pojawił się w filmie Metro-Goldwyn-Mayer Dubarry Was a Lady.
W marcu 1943 Mostel został powołany do wojska amerykańskiego. Według dostępnych dokumentów służył tylko sześć miesięcy i został zwolniony w sierpniu 1943 r. z powodów medycznych. Jednocześnie wiadomo, że Mostel, nawet po oficjalnym zwolnieniu z wojska, dawał całkowicie darmowe koncerty dla personelu wojskowego.
W lipcu 1944 r. Mostel po raz drugi ożenił się z chórzystką Catherine Harkin. W 1946 roku Katherine urodziła chłopca z komika o imieniu Joshua (kiedy dorósł, został również artystą). A w 1948 roku para miała kolejnego syna - Tobiasza. Oczywiście małżonkowie mieli problemy: Samuel spędzał dużo czasu (ze szkodą dla spraw rodzinnych) na próbach i ustalaniu ich liczb, a Katarzynie się to nie podobało. Przyjaciele opisali ich związek jako trudny, z gwałtownymi kłótniami. Ale przy tym wszystkim Katarzyna i Samuel kochali się i żyli razem aż do jego śmierci.
Sukces komika i aktora w pierwszych latach powojennych
Po wojnie kariera Zero Mostel osiągnęła nowy poziom. Wystąpił w wielu spektaklach, musicalach i filmach. Dziennikarze i krytycy uznali go za wszechstronnego wykonawcę, który świetnie sprawdzał się zarówno w produkcjach opartych na sztukach klasyków, jak i na scenach nocnych klubów.
A w 1946 roku poważnie próbował zostać śpiewakiem, biorąc udział w „Operze żebraków”, ale niewiele osób zwróciło uwagę na ten występ.
Od pewnego momentu komik zaczął dużo pracować w telewizji. W 1948 roku w WABD-TV on i komik Joey Fay prowadzili własny program o nazwie Off The Record. Jesienią 1948 roku Mostel uruchomił kolejny projekt telewizyjny na WPIX, Channel Zero, a 11 maja 1949 roku pojawił się w legendarnym Ed Sullivan Show.
Wejście na „czarną listę” i dalsza kreatywność
W 1951 roku Mostel zagrał jednocześnie w pięciu hollywoodzkich filmach. A potem pojawiła się uciążliwość – został wpisany na „czarną listę” sporządzoną przez tzw. Aktor był podejrzany o wspieranie komunistów. W rezultacie na kilka lat stracił pracę w kinie i telewizji.
14 sierpnia 1955 roku Mostel przybył na wezwanie na przesłuchanie przez Komisję Śledczą ds. Działań Antyamerykańskich. Aktor bronił się sam, ponieważ usługi prawnika były dla niego zbyt drogie. To przesłuchanie stało się jednym z najczęściej komentowanych wydarzeń „polowania na czarownice” w Stanach Zjednoczonych. I w tym przypadku Zero zachowywał się bardzo dostojnie i niejednokrotnie dzięki swojemu błyskotliwemu humorowi stawiał przeciwników na swoim miejscu.
Nowe godne uwagi dzieło Mostela pojawiło się dopiero w 1957 r. - powierzono mu rolę Leo Blooma w sztuce „Ulisses in the City at Night”, opartej na wielkiej powieści Joyce'a. Premiera odbyła się w skromnym teatrze Off-Off-Broadway. Jednak występ Mostela nagle stał się znany i wysoko oceniany przez krytyków. Ostatecznie Mostel zdobył nawet nagrodę Obie za wybitne osiągnięcia w produkcji off-broadwayowskiej.
W 1959 roku, gdy wpływ zwolennika McCarthy'ego zaczął słabnąć, dwukrotnie pokazano go w telewizji w sztuce tygodnia.
W latach sześćdziesiątych Zero Mostel grał być może swoje najlepsze role teatralne. W 1961 zagrał Jeana w absurdalnej sztuce opartej na sztuce Ionesco „Rhino”. Jego występ w tej produkcji stał się prawdziwą sensacją. W końcu Mostel zdobył nawet nagrodę Tony (pierwszą w swoim życiu) dla najlepszego aktora, chociaż, jeśli spojrzysz, ta rola nie była nawet główną.
W 1962 roku Mostel rozpoczął próby roli Pseudola w spektaklu „Zabawny wypadek w drodze na forum”. Początkowo uważał tę rolę za mało obiecującą i nieodpowiednią dla siebie, ale w końcu jego żona i agent nalegali, aby ją przyjął. I mieli rację: występ Mostela został bardzo dobrze przyjęty. W sumie spektakl okazał się niezwykle udany (w sumie pokazano go ok. 1000 razy). Ponadto dzięki swojej pracy w tym przedstawieniu Zero Mostel ponownie stał się właścicielem Tony'ego, potwierdzając w ten sposób jego status gwiazdy teatralnej. A cztery lata później, w 1966 roku, pojawił się ponownie jako Pseudolus – tym razem w filmowej adaptacji musicalu w reżyserii Richarda Lestera.
22 września 1964 roku Mostel wystąpił na scenie jako mleczarz Tewje w musicalu Skrzypek na dachu, opartym na opowiadaniach żydowskiego pisarza Szolema Alejchema. Za tę rolę Mostel po raz trzeci został uhonorowany statuetką Tony Award i został zaproszony na uroczyste przyjęcie w rezydencji prezydenckiej – Białym Domu.
W 1968 roku Mostel przekonująco zagrał Grigorija Potiomkina w filmie o życiu carycy Katarzyny Wielkiej. W tym samym roku zagrał swoją najsłynniejszą rolę filmową - rolę Maxa Białystok w debiucie Mela Brooksa Producenci. Obraz Białegostoku naprawdę zapadł w pamięć i okazał się żywy, a sama taśma ostatecznie stała się klasykiem.
W latach siedemdziesiątych Mostel nie miał tak wybitnych osiągnięć scenicznych jak wcześniej. A najbardziej godną uwagi pracą Mostela w kinie w tym okresie była rola Hecky Brown w filmie „The Frontman” (1976). Niestety była to ostatnia rola filmowa w jego biografii.
Okoliczności śmierci
Zero Mostel trafił do szpitala po upadku w szatni teatralnej w Filadelfii. Lekarze odkryli problemy z oddychaniem Mostela, ale jednocześnie zapewnili, że nic nie zagraża jego życiu. Planowali go wkrótce zwolnić. Jednak 8 września 1977 r. Aktor poczuł zawroty głowy, a następnie zemdlał i zmarł. Lekarze nie byli w stanie go uratować. Oficjalną przyczyną śmierci jest rozwarstwienie aorty.
Krewni Mostela postanowili nie urządzać wystawnego pogrzebu. Ciało komika zostało skremowane, nie ma informacji o tym, gdzie są jego prochy.
