Dla Jo Nesbø, który jest literackim geniuszem współczesnej Norwegii i znajduje się w pierwszej dwudziestce najlepszych autorów detektywistycznych wszechczasów, cyfry 5 i 0 mają pewne znaczenie symboliczne. To pięćdziesiąt języków świata, na które przetłumaczono jego prace. To wielkość dochodów z pisania, stale dążących do kwoty 50 milionów dolarów rocznie.
Mieszkaniec stolicy Norwegii, U Nesbo, odszedł z biura maklerskiego, w którym pracował przez ostatnie trzy lata w 1997 roku, gdy tylko stało się jasne, że pisanie jest w stanie zapewnić mu przyzwoity dochód. Część tantiem i tantiem otrzymanych przez obecnego króla skandynawskiego detektywa dziś tworzy Fundację Harry Hole, którą stworzył. Organizacja, która nosi imię bohatera książek, które na całym świecie gloryfikowały swojego autora, angażuje się w to, że w krajach rozwijających się realizuje programy uczące dzieci czytać i pisać. Fundacja ustanowiła i corocznie przyznaje nagrodę Good Guy Award.
Co jest w imieniu
Na pierwszy rzut oka mogłoby się wydawać, że łatwa do napisania metryka Jo Nesbø w języku norweskim jest równie prosta w tłumaczeniu na pozostałe 50 języków literackich (liczba ta jest odnotowywana przez wydawnictwa wydające książki słynnego skandynawskiego detektywa). Ale tak nie jest. Norweskie nazwisko w języku angielskim wygląda jak słowo „dziura”. W Stanach Zjednoczonych autor popularnej fikcji pulp fiction nazywa się Joe Nesbo. Wiele krajów podjęło i stosuje ten amerykanizm. Rosjanie nie szukają łatwych sposobów! Zmiękczyliśmy literę O na końcu nazwiska do E. W imieniu przekształcili Jo w Yu i próbowali narysować analogię z narodową - Yuri. Aby się uśmiechnąć, można przytoczyć przypadek, gdy na jednej z odpraw dyskutowano o podobieństwach lub różnicach osób: Yu (bez kropki) Nesbo i Y. (z kropką) Gagarin. Okazało się, że cały punkt tkwi w tym osławionym punkcie. W języku norweskim skróty do jednej litery są dopuszczalne dla wielu nazw zaczynających się na Jo. Takie słowo jest również ważne jako samodzielna nazwa. Tak więc ro-rosyjskie imię światowej sławy pisarza to nie Yura, ale trafnie i krótko - Yu (pisane bez kropki). Nazwisko Norwega po rosyjsku wymawia się łagodnie - Nesbo. W przypadku pisania 32-literowym alfabetem końcówka jest zastępowana literą E.
Pisarz nie mógł się oprzeć użyciu pseudonimów przyjętych w tej dziedzinie. Pierwszy rękopis (powieść „Nietoperz”) przyniósł wydawcy jako Kim Eric Locker. Jego prawdziwe imię zostało ukryte z obawy, że Yoo, który był wówczas popularny jako muzyk zespołu rockowego Di Derre, zostanie udaremniony przez jego „sławę”. Będąc już czcigodnym pisarzem, ponownie przyjmuje pseudonim, aby wyeliminować wpływ własnego nazwiska na werdykt wydawców. Tom Johansson jest autorem trzech utworów solowych spoza serii: Blood in the Snow, More Blood on the Water i Abduction. Ale większość bestsellerów detektywa jest sygnowana jego nazwiskiem.
Jeśli chodzi o głównego bohatera książek Yu Nesbo - inspektora wydziału kryminalnego policji w Oslo, Harry'ego Hole'a, są też niuanse transliteracji. Po angielsku to Harry Hole, a nazwisko detektywa po rosyjsku to Harry Hole. O tym, czy jego literacki bohater ma pierwowzór i jak wybrano imię, autor mówi, że wizerunek genialnego badacza jest fikcyjny, zbiorowy. Nazwa jest złożona: „Harry to imię słynnego piłkarza z mojego rodzinnego miasta, Molde, a Hole to imię policjanta z wioski, w której mieszkała moja babcia”.
Z tytułami kompozycji, a także z ich tekstami, jest znacznie lepiej niż z nazwami własnymi. Tutaj w grę wchodzą profesjonalni tłumacze i obowiązują zasady językoznawstwa. W Rosji książki Nesbo wydawane są przez wydawnictwa Azbuka i Inostranka. Najbardziej popularne wśród rosyjskich czytelników są powieści z serii o Harrym Hall: „Mała czerwona szyja”, „Bałwan”, „Lampart”, „Duch”.
Norweski „wszystkich zawodów” – od talentu, nie od nudy
Czołowe publikacje amerykańskie i europejskie nazywają Yu Nesbo najlepszym detektywem ostatniej dekady. Co zaskakujące, osoby, która zasłynęła z umiejętności skręcania martwych pętli kryminalnych spisków, nie można nazwać amatorem lub miłośnikiem literackiego noir. Absolutnie nie daje się ponieść thrillerom w filmach. Zanim sam zaczął pisać kryminały, Yu nigdy ich nie czytał. Na przykład pisma Agathy Christie wcale go nie lubią. A ulubiony pisarz tego gatunku – amerykański Jim Thompson – nie przypadnie do gustu wszystkim.
Muszę powiedzieć, że od dzieciństwa Nesbø preferował nie lekką lekturę, ale książki norweskiego klasyka Knuta Hamsuna. Czytały ją teksty E. Hemingwaya, D. London, M. Twaina. Znał twórczość F. Dostojewskiego i L. Tołstoja. Obszar na zachodnim wybrzeżu Norwegii, w którym Yu mieszka od 1960 roku, jest bogaty w piśmiennych. Kiedyś studiował tu jeden z filarów literatury norweskiej B. Björnson, autor hymnu narodowego kraju. Rodzina Nesbø dobrze znała literaturę rosyjską i obcą (matka była bibliotekarką, ojciec bibliofilem). W klasie w szkole w rodzinnym mieście Molde Yu najlepsze były eseje. Miał 13 lat, gdy nauczyciel dał zadanie pisemne - opowiedzieć o spacerze po lesie. Dzieci wymyśliły urocze opisy pikników: obserwowanie ptaków, spotkania ze zwierzętami leśnymi. Młody Yu napisał coś nieładnego: nikt nie wrócił do domu z lasu; tak czy inaczej (siekierą, pistoletem, nożem lub uduszeniem) wszyscy zginęli. Był to pierwszy test pióra, któremu towarzyszyło oczywiście wezwanie rodziców do szkoły.
Yu podaje dwa powody, które skłoniły go do wkroczenia na ścieżkę pisania:
- Jego ojciec, gawędziarz ekscytujących historii, zamierzał napisać pamiętnik lub fikcję. Ale staruszek Per Nesbo zmarł, nie rozpoczynając pracy nad książką. Syn postanowił spełnić marzenie ojca. Ponadto powiedział kiedyś, że napisze książkę, która byłaby lepsza niż „Władca much” W. Goldinga, polecony mu przez ojca, z którego nastolatek nie był entuzjastycznie nastawiony.
- W wieku 17 lat młody człowiek zaczął próbować pisać grube, poważne powieści w duchu Balzaka, które dał do czytania swoim przyjaciołom. Obiecał im, że nadal napisze głęboką powieść psychologiczną.
Ale wtedy Yu Nesbo nie myślał o profesjonalnym pisaniu. Zanim został pisarzem, ukończył Wyższą Szkołę Ekonomii i Biznesu, służył w wojsku, handlował na giełdzie, pracował jako ekonomista, dziennikarz i producent telewizyjny. Zastanawiając się nad zwrotami losu, Nesbo mówi, że gdyby to było możliwe, nie pisałby książek, ale biegał po boisku piłkarskim i strzelał bramki. Ale kariera piłkarza, która rozpoczęła się w klubie Molde FK, nie była przeznaczona z powodu kontuzji kolana otrzymanej w młodości. Pozostał tylko gorącym fanem tego sportu.
Ale ten Norweg zawsze uwielbiał komponować wciągające, przerażające historie: „Jestem gawędziarzem i to jest mój jedyny talent. Na szczęście to również moja praca”- mówi super popularny pisarz kryminałów z krwią, morderstwem, maniakami i napiętą fabułą. Pewnego razu podczas wywiadu w londyńskim biurze gazety Telegraph Yu wyznał: „Utknąłem w przestrzeni detektywistycznej”. Dla niego pisanie powieści jest ściśle powiązane ze stylem życia. „Nieważne, o co chodzi – dorośli detektywi, moje teksty czy opowiadania dla dzieci. Przychodzi mi do głowy pomysł i zastanawiam się, któremu z bohaterów będzie pasował. Następnie uzupełniam ją o wszystko, co niezbędne – napięcie, humor i tak dalej. Dla mnie pisanie o Harrym Hall jest jak dyrygowanie orkiestrą podczas symfonii, a opowiadanie o doktorze Proctorze jest jak pójście do klubu jazzowego i improwizowanie z zespołem.”
Powszechne powiedzenie, że osoba utalentowana jest utalentowana we wszystkim, dotyczy również słynnego norweskiego „wszystkich zawodów”.
- W swojej ojczyźnie pisarz mrocznych, intrygujących książek znany jest jako muzyk rockowy. W 1992 roku bracia Nesbo założyli własną grupę Di Deer ("There Them"), w której najmłodszy Jo nadal jest autorem tekstów, wokalistą i gitarzystą. Piosenki grupy znajdują się na listach przebojów Norwegii, w 1996 roku grupa została laureatem nagrody Gammleng-prisen. Rocker nadal występuje na koncertach, pracuje w studiu nagraniowym.
- Od zajęć sportowych do Yu, skoki spadochronowe w końcu zastąpiły wspinaczkę skałkową, którą zajmuje się dość aktywnie, wspinając się po trasach górskich kategorii 7c. Nie tak dawno temu reporterom udało się towarzyszyć Nesbo w wycieczce do Tajlandii i robić zdjęcia, jak trenował na ścianie wspinaczkowej w Ton Sai.
- Nesbø mieszka w Oslo. Według niego osiedlił się w pobliżu domu swojej byłej żony, aby być bliżej córki. Selma będąc jeszcze bardzo młoda, przeczytała w gazecie jakąś publikację, w której imię i nazwisko ojca zostały zapisane razem, jednym słowem. Dziewczyna powiedziała stanowczo, że Jonesbø i jej tata to różni ludzie. Nie można nie liczyć się z opinią dziecka, dla którego kochający i troskliwy ojciec zwrócił się ku gatunkowi literatury dziecięcej.
Osiem lat - to okres, w którym Nesbø publikował wyłącznie jako detektyw, zanim został uznany za autora dla dzieci. Napisany dla dzieci wcale nie jest horrorem ani noirem. Autor nie przyznaje się nawet, że kiedykolwiek napisze powieść kryminalną dla dzieci. Na swoim koncie ma 4 książki o doktorze Proctorze, szalonym profesorze chemii, wynalazcy proszku, za pomocą którego można wystrzelić człowieka w kosmos. W Norwegii w 2015 roku ukazała się ekranowa wersja drugiej książki z tej serii, Doctor Proctor and His Time Machine. Rok wcześniej nakręcono „Doktor Proctor i magiczny proszek”. W ciągu pierwszych 10 dni pokazu obraz przyciągnął ponad 100 tysięcy młodych widzów.
Ale pisarz dziecięcy Nesbo nie jest szeroko znany rosyjskiemu czytelnikowi. Chociaż pierwsze tłumaczenie opowieści o przygodach dziewczynki Lisy i chłopca Nilly'ego, który poznał szalonego wynalazcę, ukazało się kilka lat temu nakładem wydawnictwa Azbuka. Czwarta książka z serii „Doktor Proctor i wielki napad” to nowość w 2019 roku.
Wizerunek i osobowość pisarza
Jeśli mówimy o osiągnięciach Yu Nesbo w dziedzinie literatury, to od czasu publikacji jego pierwszej książki w 1997 r. Liczba otrzymanych przez niego nagród przekroczyła dwa tuziny. Zwycięstwa w nominacjach „Książka roku”, „Najlepszy detektyw roku”, „Wybór czytelników”. Peer Gynt National Awards i najlepszy norweski detektyw, jaki kiedykolwiek napisano. Nesbo jest zdobywcą prestiżowej nagrody Glass Key dla najlepszego skandynawskiego thrillera i jest nominowany do nagrody Edgara Poe.
Na bagaż literacki pisarza składa się 12 powieści o detektywie Dziura, kilka samodzielnych dzieł z gatunku skandynawskiego kryminału oraz cykl 4 książek dla dzieci. Jest niezwykle sprawny i niezmiennie cieszy fanów wysokiej jakości prozą, pozwalając na nie dłuższe niż 2 lata przerw między publikacjami. Każda następna książka sprzedaje się lepiej niż poprzednia. Według mediów roczny dochód detektywa trzy lata temu przekroczył 40 milionów dolarów. W ojczyźnie pisarza, biorąc pod uwagę wersje audio, sprzedano ponad 4,5 miliona jego książek. A łączny nakład prac opublikowanych w ponad 100 krajach i przetłumaczonych na 40 języków przekracza 30 milionów egzemplarzy.
Nic dziwnego, że media, które niezwykle interesują się czysto zewnętrznymi momentami, często przedstawiają tak udaną i popularną osobę jako bogatą i charyzmatyczną, swego rodzaju macho i jetsetter. Nesbo uznaje prawo dziennikarzy do otaczania ludzi mitami, ale nie chce tak wyglądać. Pisarz odczytuje, że nieetyczne jest nagłaśnianie swojego życia prywatnego. Z dziennikarzami i krytykami literackimi stara się dyskutować tylko o sprawach związanych z jego pracą.
Chudy, żylasty, jak biegacz długodystansowy, z luźną fryzurą i przenikliwym spojrzeniem, Nesbo wygląda jak bandyta. Nie, jest bardziej Norwegiem Bobem Dylanem, tylko blondynem i młodszym. Przychodzi mi na myśl cytat z Monty Pythona: „On nie jest mesjaszem, jest bardzo niegrzecznym chłopcem”. Ci, którzy spotkali Yu Nesbø, zwracają uwagę na jego elegancki humor i cenną umiejętność dostrzegania wszystkiego, co dzieje się wokół niego. Sam Yu twierdzi, że z natury jest sprzeczny i pesymistyczny. Na pytanie, ile jeszcze zostało, z pewnością odpowie „co najmniej dwie godziny”, niezależnie od tego, jak daleko do celu. I komentuje: „Bezpieczniej jest być pesymistą, to ratuje cię od fałszywych nadziei”.
„Człowiek w świcie sił” (cytując Carlsona) uwielbia odwiedzać małe kawiarnie-bary w dzielnicy St. Hanshaugen czy modną wielkomiejską brasserie (industrial chic, mosiężne lampy). Tutaj, jedząc oliwki lub siedząc przy filiżance kawy i bułce cynamonowej, często pracuje nad swoimi książkami, prezentując złożone konstrukcje z zawiłą inżynierią wewnętrzną i dynamicznymi wydarzeniami.
Nesbo jest pełen różnych planów twórczych: pisze scenariusze telewizyjne z gatunku thrillerów politycznych, tworzy dzieła dramatyczne dla teatru, pracuje nad adaptacją swoich dzieł:
- pierwsza sztuka „Wzgórze dziewięćdziesiąt metrów” została opublikowana w 2004 roku;
- Cztery lata temu wystartował skandaliczny serial Occupied, nakręcony w gatunku pseudohistorii: Rosja najechała Norwegię na prośbę UE po tym, jak postanowiła wstrzymać wydobycie ropy i gazu na Morzu Północnym;
- Kanał telewizyjny HBO, amerykańskie studia Universal i Warner Bros. wykupiono prawa do filmowej adaptacji przygód Harry'ego Hole'a. Pisarz spodziewa się, że oprócz nominowanego do nagrody BAFTA thrillera kryminalnego Łowcy nagród i niezbyt udanego Bałwana wydanego w 2017 roku, powstaną filmowe wersje innych jego powieści.
Trudno sobie wyobrazić, że utalentowany Norweg uspokoi się i przestanie sprawdzać swoją siłę twórczą. Oto kilka przykładów, aby ocenić stan jego postaci:
1. Podczas prezentacji thrillera Makbet wysunął pomysł podpisania 10 tysięcy amerykańskich kopii własną krwią. Wyjaśnienie było proste: w przededniu trasy górskiej zranił się w rękę i trudno było mu podpisać. Pan Yu zaproponował, że weźmie pół litra jego krwi i użyje odcisku palca do zaznaczenia krwi w książkach. Impreza nie powiodła się ze względów sanitarno-higienicznych (wydawcy obawiali się zanieczyszczenia).
2. Kiedyś dokonał niezwykłego aktu w stosunku do niezadowolonego czytelnika. Ta osoba otrzymała książkę automatycznie, będąc subskrybentem klubu książki. Oczekiwania ze znajomości nowości – powieści „Krwawy śnieg” – nie pokrywały się z prawdziwym wrażeniem lektury. Sfrustrowany, że powieść była bardzo krótka i wcale jej się nie podobała, czytelnik napisał zły list do autora: „Mam wrażenie, że mnie oszukałeś. W tej książce jest tylko 180 stron i tyle samo zapłaciłem za książki o Harrym Hallu.” Nie zastanawiając się dwa razy, Nesbo zwrócił mu wydane pieniądze.
Pisarz jest głęboko przekonany, że czytelnik ma zawsze rację. Kiedy recenzenci komentują charakter postaci lub charakter wydarzeń, uważa, że jego zadaniem jest uczynienie kontekstu bardziej zrozumiałym.
„Uzależnienie od cholesterolu” popularnego detektywa
Tak czy inaczej, ale głównym patronem w klipie pisarzy U Nesbø jest 12 powieści o Harrym Hallu, naczelnym inspektorze policji kryminalnej w Oslo. Najlepszy detektyw w Skandynawii nie raz próbował pożegnać się z inteligentnym, upartym i pomysłowym detektywem. Po „Policji” powiedział, że nie będzie kontynuacji i długo się wytrzymał. Ale, ku uciesze fanów, jemu samemu rozpaczliwie brakuje mrocznej logiki, obserwacji i determinacji Harry'ego. Przyznaje, że nie może uwolnić się od „uzależnienia od cholery”. Na zawsze, jak Conan Doyle i Sherlock Holmes. W końcu zabił żywiciela rodziny, a potem został zmuszony do wskrzeszenia.
Dla rosyjskich fanów horrorów seria ekscytujących śledztw prowadzonych przez legendę policji z Oslo nie zakończy się wraz z niedawno wydaną książką Nóż. Według pisarza nie jest gotowy rozstać się z bohaterem, który jest mu dany „kosztem wielu nieprzespanych nocy”. „Zawsze wracam myślami do Harry'ego, on jest moją bratnią duszą. Ale dusza jest ponura i dlatego, jak zawsze, będzie niepokojąca i przerażająca, trudna emocjonalnie”- mówi Nesbo.
