Film „Stalker” z Aleksandrem Kaidanovskim w roli tytułowej jest jednym z najbardziej znanych i lubianych przez publiczność dzieł reżysera filmowego Andrieja Tarkowskiego. Nie wszyscy jednak wiedzą, że ulubiony film ma równie znane źródło literackie.
Fantastyczny film „Stalker” został nakręcony w 1979 roku w studiu „Mosfilm”. Scenariusz do filmu napisali znani radzieccy pisarze science fiction, bracia Borys i Arkady Strugaci. Scenariusz powstał na podstawie ich własnej powieści „Piknik przy drodze”, wydanej w 1972 roku.
Film "Stalker"
W filmie akcja toczy się w małym miasteczku w pobliżu strefy anomalnej. Ludzie ją opuścili, jest pod ochroną władz. Według legend w strefie, w jednym z opuszczonych domów, znajduje się Sala spełniania życzeń. Ale dostanie się do niej jest bardzo trudne, strefa jest zabójcza dla ludzi.
Mimo to biorą w nim udział indywidualni pasjonaci – stalkerzy. Tak nazywa się główny bohater filmu, inne postacie również nie mają imion, a jedynie pseudonimy. Stalker zostaje wynajęty do podróży do Pokoju przez pisarza i profesora. Jednocześnie Profesor potajemnie niesie ze sobą zwarty ładunek jądrowy, mający na celu wysadzenie Pokoju. Uważa, że samo jej istnienie jest zagrożeniem, gdyż pewnego dnia może spełnić czyjeś pragnienie, które może doprowadzić do śmierci ludzkości.
Droga do Komnaty jest bardzo niebezpieczna, Stalker wie, że jest jedna przeszkoda - "młynek do mięsa", którego nie da się ominąć, za każdym razem, gdy odbiera komuś życie. Tym razem jednak wszystkim trzem udaje się dotrzeć do Pokoju żywych. To tam Stalker dowiaduje się, że Profesor chce zniszczyć Pokój. Stalker mówi, że nie można odebrać ludziom ostatniej rzeczy, jaką mają - nadziei. W rezultacie Profesor demontuje ładunek nuklearny, cała trójka wraca.
Piknik przydrożny powieść
W powieści strefa została utworzona po tym, jak obca cywilizacja odwiedziła Ziemię. Stalkerzy niosą z niego różne artefakty - tego typu aktywność jest bardzo niebezpieczna, ale przynosi dobre dochody. Odpowiednikiem Pokoju w powieści jest Złoty Bal, który spełnia życzenia. Leży w piaszczystym kamieniołomie, po drodze do niego znajduje się również „młynek do mięsa”.
Głównym bohaterem powieści jest stalker Redrick Schuhart. Zna legendę Złotej Piłki, ale w nią nie wierzy. Pewnego dnia wycofuje się ze strefy Burbridge Vulture - podstarzały stalker, który nie ma zasad moralnych. Burbridge przypadkowo wbił stopy w „galaretę” – rodzaj substancji zmiękczającej kości. Zdając sobie sprawę, że popełnił fatalny błąd, prosi Shewharta, by go wyciągnął, obiecując, że powie o tym, gdzie jest Złota Piłka. W rezultacie nogi Sępa są amputowane do kolan, ale on pozostaje przy życiu. Teraz ma nadzieję wrócić do Złotej Piłki i odzyskać nogi.
To Burbridge mówi Shewhartowi, że nie da się ominąć „młynki do mięsa” bez czyjejś śmierci. Radzi mu zabrać kogoś ze sobą do strefy, inaczej nie można przejść obok „młynki do mięsa”. A Shewhart zabiera syna Vulture, młodego Archiego, który również chce zostać prześladowcą. Przez całą drogę do Złotej Kuli Shewhart stara się nie patrzeć na Archiego, przekonując siebie, że to tylko „mówiący klucz główny”. Musi dostać się do Shary, by poprosić o zdrowie dla swojej córki – urodziła się inna niż wszystkie dzieci, to bezpośrednia konsekwencja jego częstych wizyt w Strefie.
Shewhart i Archie docierają do kamieniołomu. Złota Kula jest już widoczna - Archie biegnie do niego, radując się i krzycząc - "Szczęście dla wszystkich za darmo!" Shewhart nie patrzy na niego, wie, że młody człowiek niedługo umrze. Archie umiera w „młynek do mięsa”, Shewhart już spokojnie jedzie na Złotą Kulę. Nadchodzi najtrudniejszy moment – bardzo trudno o coś poprosić, wiedząc, że opłaca to czyjeś życie.
Problem wyboru
Mimo znacznych różnic fabularnych główni bohaterowie filmu i książki borykają się z tym samym problemem wyboru moralnego. Wybór został dokonany, ale czy jest poprawny? Nikt nie może tego powiedzieć. Co ciekawe, na prośbę Tarkowskiego bracia Strugatscy kilkakrotnie przerabiali scenariusz filmu, osiągając dramat, którego potrzebował reżyser.
